Phòng và chữa bệnh trĩ bằng thảo dược quý

Từ nghìn đời nay, Đông y đã có nhiều bài thuốc chữa bệnh trĩ hiệu quả. Trong đó phải kể đến các vị thuốc: Hoè giác, chỉ xác, đương quy, hoàng cầm,...

Y học phương đông là một kho tàng quý báu là tổng kết kinh nghiệm của nhân dân. Nó đóng góp rất lớn vào việc phòng bệnh và chữa bệnh, đặc biệt là những bài thuốc cổ phương được lưu truyền qua các thế kỷ bằng sự ghi chép của các danh y như: Hải Thượng Lãn Ông, Trần Sư Văn, Hứa Quốc Trinh và được Bộ Y tế công nhận là thuốc, có tác dụng chữa bệnh.

Sức sống mãnh liệt của các bài thuốc được biểu hiện qua hiệu quả điều trị trên lâm sàng, có những bài thuốc hiệu quả rất lớn, kết tinh kinh nghiệm của xưa và nay, đó là kho báu rất phong phú của nền y học phương đông nói chung và nền y học cổ truyền Việt Nam nói riêng.

“Thập nhân cửu trĩ” - các bác sĩ đã sử dụng câu tổng kết của cổ nhân để nói về sự phổ biến của bệnh trĩ. Theo nhận định của BS.TS Nguyễn Văn Quân, Phó Trưởng phụ trách bộ môn bào chế, Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam, cho biết: “Hiện nay không có thuốc tân dược chữa dứt điểm bệnh trĩ nội. Khi điều trị bằng tân dược, người ta sử dụng các thuốc chống suy tĩnh mạch, cầm máu, giảm đau, bôi trơn đại tràng hậu môn. Trong đông y, người ta có thể phối hợp các vị thuốc có tác dụng tương tự như thuốc tân dược.”

Hoè giác – Vị thuốc đứng đầu

Trong các sách Đông y của Việt Nam và Trung Hoa, các bài thuốc điều trị bệnh trĩ không thể thiếu vị thuốc Hoè giác, thậm chí đó còn là vị Tướng quân, đứng đầu trong tất cả các bài thuốc.

Hoè giác

Thành phần hóa học: Vỏ quả chứa 10,5% flavonoid toàn phần và một số dẫn xuất như genistein, sophoricosid, sophorabiosid, kaempferol, glucosid C, rutin 4,3%. Hạt Hoè chứa 1,75% flavonoid trong đó có rutin 0,5%, một số alcaloid, cytisin, N-methyl cytisin,...

Tính vị, tác dụng: 

Trong lịch sử, quả Hoè (Hoè giác) được sử dụng sớm nhất. Hòe giác có vị đắng, khí hàn. Có tác dụng lương huyết, chỉ huyết, nhuận can, thanh nhiệt tả hỏa. Thường dùng chữa trường phong tả huyết, trĩ huyết, băng lậu, huyết lâm (tiểu tiện nhỏ giọt lẫn máu), huyết lỵ, tâm hung phiền muộn, phong huyễn dục đảo, âm sang thấp dương (lở ngứa ở hạ bộ).

Đơn cử một bài thuốc chữa bệnh trĩ:

HOÈ GIÁC HOÀN

Chỉ xác

Bắt nguồn từ cây Chanh chua (Citrus auranticum L.) và một số loài Citrus khác họ Cam. Dược liệu phải là quả già, phơi khô.

Chỉ xác (Fructus Aurantii): Vị khổ, tân, ôn, quy vào các kinh tỳ, vị.

Công năng: Lý khí, khoan trung, hành trệ, tiêu trướng.

Chủ trị: Ngực sườn khí trệ, đầy trướng, đau, sa dạ dày, sa trực tràng, sa dạ con.

Kiêng kỵ: phụ nữ có thai không nên dùng

Địa du – lương huyết, cầm máu

Một triệu chứng điển hình của bệnh trĩ là chảy máu khi đi đại tiện. Ban đầu hiện tượng này đứt quãng, về sau bệnh nặng thêm, máu rỉ ra thường xuyên và có thể gây thiếu máu mạn tính. Thậm chí, khi không được cầm máu, vết rỉ máu còn có thể gây viêm nhiễm, lở loét tại vùng vết thương.

Địa du tên quốc tế là Radix Sanguisorbae, có vị đắng, tính hơi hàn (lạnh), không có độc.

Công năng, chủ trị: Lương huyết, mát máu, cầm máu

Do đó, vị thuốc Địa du thường được kết hợp trong bài thuốc cổ phương điều trị bệnh trĩ.

Hoàng cầm

Hoàng là vàng, cầm là kiềm (màu vàng sẫm). Vị thuốc có màu vàng sẫm nên gọi là Hoàng cầm (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Vị đắng, lạnh, quy vào các kinh tâm, phế, đại trường, tiểu trường.

Công năng: Thanh nhiệt, táo thấp, tả hỏa, giải độc, chỉ huyết, an thai. Chủ trị: Thấp nhiệt, đầy bĩ, kiết lị, tiêu chảy, phế nhiệt ho, bứt rứt, khát nước, huyết nhiệt.

Một đặc tính khác của Hoàng cầm là khả năng miễn dich, kháng khuẩn chống viêm. Tác dụng này càng được phát huy khi bệnh trĩ nằm ở Hậu môn_ vi trí khu trú nhiều vi khuẩn trên cơ thể.

Đương quy

Đương Quy

Tính vị: ngọt, cay và ấm.

Qui kinh: can, tâm và tỳ.

Công năng: Bổ máu, hoạt huyết và giảm đau. Làm ẩm ruột.

Chỉ định:

- Các hội chứng do thiếu máu

- Chảy máu

- Đau do ứ máu: đặc biệt trong các trường hợp trĩ ngoại ứ máu, tắc mạch.

Điều trị bệnh trĩ bằng Y học cổ truyền, BS CKII Hoàng Đình Lân, Tổng thư ký Hội Hậu môn – Trực tràng Việt Nam, nhận định: “Điều trị bằng y học cổ truyền phải kéo dài thời gian từ 1-2 tháng và đó là các bài thuốc chữa trĩ cổ phương hoặc các loại thuốc đã hiện đại hóa từ các bài thuốc đông dược như thuốc tiêu trĩ Safinar. Ngoài ra, bản thân phải kiêng khem trong sinh hoạt, dinh dưỡng theo lời dặn của thầy thuốc”.